Wypalenie zawodowe - przyczyny, objawy, leczenie, test

Twoja praca z przyjemnej i rozwijającej stała się przykrym obowiązkiem? Już w niedzielę wieczorem z rozpaczą myślisz o poniedziałkowym powrocie do biura i spotkania z kolegami i szefem? Nie masz ochoty tam chodzić, myśleć o pracy, a wszystko co z nią związane napawa Cię lękiem lub złością? Bardzo możliwe, że to pierwsze objawy wypalenia zawodowego, problemu, z którym boryka się wielu ludzi i który kwalifikuje się do udzielenia specjalistycznej i fachowej pomocy.

Czym jest wypalenie zawodowe?

Mianem wypalenia zawodowego określamy sytuację, gdy pracownik odczuwa stres i lęk przed pójście do pracy, wypełnianiem obowiązków zawodowych, spotykaniem się ze współpracownikami. Praca nie daje mu żadnej satysfakcji, jest źródłem nieprzyjemnych emocji i doświadczeń. Aby móc mówić o wypaleniu zawodowym, spełnione muszą być trzy warunki:

• Po pierwsze, pracownik musi odczuwać chroniczne zmęczenie, wyczerpanie lub brak energii. Zwykle taka osoba jest apatyczna, nie chce pracować. Swoje obowiązki wypełnia bardzo niedbale, pracuje mało efektywnie lub w ogóle nie przychodzi do pracy.
• Po drugie: odcina się od wszystkiego, co związane z pracą, przestaje się identyfikować ze swoją firmą, działać na jej korzyść.
• Po trzecie: nastawia się negatywnie do wszystkiego, co z nią związane.

Zawody narażone na wypalenie zawodowe

Oczywiste jest, że pewne profesje są o wiele bardziej narażone na wypalenie zawodowe niż inne. Jakie zawody są w grupie ryzyka? Z pewnością te, które wymagają od nas podejmowania odpowiedzialnych decyzji, związanych ze zdrowiem i życiem drugiego człowieka. Należą do nich:

• lekarz (zwłaszcza anestezjolog),
• pielęgniarka,
• opiekun medyczny,
• psycholog,
• terapeuta,
• opiekun osoby starszej.

Druga grupa to zawody, wymagając stałego kontaktu z ludźmi, tutaj również można wymienić:

• psychologa ale i pracownika socjalnego,
• kelnera,
• nauczyciela,
• pracownika administracyjnego.

Nierzadko na tych osobach klienci wyładowują swoją frustrację, z pewnością przekonał się o tym niejeden urzędnik lub kelner. Trzecia grupa zawodów, to profesje artystyczne. W tym wypadku wypalenie zawodowe może wiązać się z kryzysem twórczym i brakiem zarobków, a co za tym idzie: środków do życia. Skąd jeszcze może wziąć się wypalenie zawodowe?

Przyczyny wypalenia zawodowego

Przyczyn wypalenia może być wiele. Z pewnością należą do nich odczuwanie w pracy chronicznego stresu i napięcia. Może to być związane z daną profesją, np. pracą lekarza czy specjalisty od reklamy ale i konkretnym, jednostkowy przypadkiem, np. nauczyciel stresuje się w pracy, ponieważ naucza w danym roku szkolnym bardzo trudną klasę. Wypalenie zawodowe może pojawić się również jako skutek porażek zawodowych, np. po nieudanej operacji czy w przypadku, gdy prowadzona terapia nie odniesie skutku. Lekarze bardzo często mają pierwsze objawy wypalenia w momencie, gdy po raz pierwszy umrze osoba, która jest ich pacjentem. Wypalenie zawodowe może także być związane z rutyną w pracy, np. na stanowisku administracyjnym, może wiązać się z niskimi zarobkami, brakiem rozwoju zawodowego. Wypalenie zawodowe może być również skutkiem negatywnych sytuacji w miejscu zatrudniania. Może być bowiem odpowiedzią na nadmierną krytykę, romans biurowy, kłótnie ze współpracownikami, mobbing czy molestowanie.

Nierzadko, na wypalenie zawodowe bardziej narażone są osoby o pewnej konstrukcji osobowości. Nie da się ukryć, że syndrom wypalenia częściej "atakuje" osoby mało pewne siebie, o niskiej samoocenie, zakompleksione, apatyczne, bierne, unikające odpowiedzialności ale i perfekcjonistów oraz ludzi przekonanych o własnej wyjątkowości. Zderzenie z rzeczywistością może stać się dla nich źródłem frustracji, stresu oraz złego samopoczucia, co skutkować może niechęcią do pracy oraz po pewnym czasie w efekcie - syndromem wypalenia. Zwykle bowiem wypalenie nie pojawia się od razu, objawy pojawiają się i nasilają się miesiącami, a nawet latami, a my nie zdajemy sobie z tego sprawy.

Jak objawia się wypalenie zawodowe?

Skoro wiemy już, co może przyczynić się do syndromu wypalenia zawodowego, warto zastanowić się nad tym, jak wygląda osoba wypalona, jak rozpoznać te objawy u siebie oraz bliskiej osoby, jak rozpoznać je u swojego pracownika czy kolegi z biura? Zwykle już na początku pojawia się chroniczne zmęczenie mimo niewielu obowiązków, unikania pacy oraz wypoczynku, np. weekendu czy urlopu. To pierwsza faza wypalenia, nazywana fazą wyczerpania fizycznego i emocjonalnego. Czujemy się zmęczeni, przeciążeni obowiązkami, nie mamy na nic siły ani ochoty. Pojawia się apatia i niechęć do pracy. Wtedy ma miejsce druga faza wypalenia, a mianowicie faza dystansu i cynizmu. To czas, kiedy pracownik dystansuje się do pracy i wszystkiego, co z nią związane. Może być niemiły lub obojętny dla kolegów z pracy, szefa, swoje obowiązki wykonuje niedbale lub wcale, nie wykazuje zaangażowania oraz sumienności w pracy. Następnie ma miejsce trzecia faza wypalenia zawodowego (faza utraty wiarę w siebie), czyli czas, gdy cała niechęć i negatywne emocje zwracają się ku osobie wypalonej, czuje się ona mało wartościowa, niekompetentna, wątpi w swoje umiejętności, uważa, że do niczego się nie nadaje.

Wypalenie zawodowe a depresja

Biorąc pod uwagę powyższe informacje, wiele osób nie potrafi rozróżnić wypalenia zawodowego od depresji. Na pewnym etapie może być to trudne, ponieważ objawy są podobne, jeśli nie takie same, jednak inne są przyczyny i skutki tych zaburzeń. Nie mniej jednak wypalenie zawodowe może prowadzić do depresji i w przypadku nieleczonego wypalenia zwykle tak jest. Depresja traktowana jest jak choroba i wymaga specjalistycznego leczenia. Wypalenie zawodowe również wymaga specjalistycznej terapii. Warto poprawnie odczytać objawy swoje lub bliskiej osoby, by na czas skorzystać z fachowej pomocy.

Wypalenie zawodowe - test

Nie masz pewności, czy obserwowane u siebie czy drugiej osoby objawy to już wypalenie zawodowe? Rozwiąż test i przekonaj się!

1. Czuję zmęczenie mimo tego, że odpoczywam, cały czas jestem wyczerpana/y.
2. Czasem mam wszystkiego dość, czuję się osobą mało wartościową.
3. Nie mam chęci do pracy, nie sprawia mi ona żadnej radości.
4. Boję się lub/i nie lubię chodzić do pracy, stresuje mnie sama myśl o niej.
5. Każda krytyka w pracy sprawia, że zamykam się w sobie, bardzo biorę wszystko do siebie.
6. W mojej pracy nie widzę żadnych pozytywów.
7. Nie lubię swojej pracy ani kolegów i koleżanek, nie mam z nimi dobrego kontaktu.
8. Nie interesują mnie moje obowiązki zawodowe, wszystko robię bez większego zaangażowania, nie widzę w tym sensu.
9. Czuję się osobą mało kompetentną, czasem mam wrażenie, że nie nadaję się do tej pracy.
10. Najchętniej zmieniłabym/zmieniłbym pracę na inną.

Ponad połowa odpowiedzi twierdzących? Uważaj, jesteś na prostej drodze do wypalenia zawodowego… Co robić? O tym poniżej.

Leczenie wypalenia zawodowego

Wypalenie zawodowe nie jest chorobą, warto jednak w przypadku podejrzewania u siebie tego syndromu - skorzystać z fachowej pomocy i wsparcia. Warto wybrać się do specjalisty, który zdiagnozuję u nas wypalenie zawodowe i zaproponuje odpowiednią terapię. Jak leczy się wypalenie zawodowe? Zwykle wystarcza psychoterapia, czyli indywidualne lub grupowe spotkania z psychologiem. Możliwe jest również skorzystanie z konsultacji psychiatrycznej.

W skrajnych wypadkach konieczne jest korzystanie z farmakoterapii, zwykle jest tak w przypadku, gdy mamy już do czynienia z negatywnymi skutkami wypalenia zawodowego, np. depresją. Czy nieleczone wypalenie zawodowe minie samo? Zwykle tak się nie dzieje, stan nagromadzenia negatywnych emocji pogłębia się, czujemy się coraz gorzej, zazwyczaj albo udajemy się na urlop albo pracodawca rozwiązuje z nami umowę… nie da się ukryć, że wypalenie zawodowe ma wiele niekorzystnych skutków dla naszej psychiki, może również przyczynić się do pogorszenia jakości życia zawodowego i prywatnego. Warto więc zawczasu szukać pomocy oraz profilaktycznie robić wszystko, aby uniknąć syndromu wypalenia zawodowego.

Jak uniknąć wypalenia zawodowego? Porady

Czy uda się uniknąć wypalenia zawodowego? Jeśli tak to jak to zrobić? W jaki sposób sprawić, by praca dawała nam satysfakcję przez cały czas? Poniżej garść porad, które warto wcielić w życie - niezależnie od rodzaju profesji oraz rangi zajmowanego stanowiska.

• Nie wymagaj od siebie zbyt wiele, nie musisz dostawać awansu co rok ani zawsze być we wszystkim najlepsza/y. Nie bierz udziału w tak zwanym wyścigu szczurów, ale zawsze myśl przede wszystkim o sobie: czy musisz jechać na kolejne szkolenie, zamiast spędzić czas z rodziną? Czy konieczne jest angażowanie się w kolejne projekty, jeśli poprzedni jeszcze nie został ukończony? Czy musisz otwierać filię swojego sklepu w drugim końcu miasta? Nie stawiaj sobie poprzeczki zbyt wysoko. Praca ma być przyjemnością, a nie synonimem męczarni…
• Nie bierz wszystkiego do siebie: szef Cię zbeształ? Koledzy wyśmiali? Źle poszła Ci prezentacja? Spokojnie, to tylko praca, a poza tym, czy każdy musi Cię lubić? Może przełożony miał zły dzień, a współpracowników źle zrozumiałaś/eś? Złap dystans do wielu sytuacji i nie stresuj się nimi niepotrzebnie.
• Jeśli czujesz, że praca Cię przytłacza, masz za dużo obowiązków i zaraz wybuchniesz… ochłoń. Jeśli to możliwe, weź kilka dni urlopu i zrelaksuj się: wyjedź za miasto, do SPA lub po prostu zaszyj się w domu z książką. Odpocznij fizycznie i psychicznie. Nie możesz wyjechać? Idź do kina, na dancing, wygadaj się komuś. Nie tłum w sobie negatywnych emocji, daj im upust.
• Jest naprawdę źle i codziennie rano budzisz się z myślą, jak to oszukać szefa i nie przyjść do pracy? Pomyśl nad zmianą miejsca zatrudnienia, nawet nad zmianą profesji. Zastanów się, czy nie warto się przekwalifikować, założyć własną działalność, poszukiwać pracy w sąsiedniej miejscowości. Zmiany są dobre, jeśli dają nam satysfakcję i prowadzą do samorozwoju.

Pamiętaj! Wypalenie zawodowe może dotknąć każdego: sprzątaczkę, nauczyciela, lekarza, prawnika, budowlańca, specjalistę do spraw reklamy czy dyrektora. Niezależnie od stanowiska, na jakim pracujesz, jesteś w pewnym stopniu narażona/y na syndrom wypalenia zawodowego. Wcielaj w życie powyższe porady i reaguj na wszelkie objawy wypalenia, czy to u siebie, czy u bliskiej osoby. Nie wstydź się szukać pomocy i wsparcia oraz udzielaj jej osobie, u której zauważysz objawy wypalenia. Praca nie powinna być symbolem przykrego obowiązku oraz synonimem stresu. Niech zawsze będzie ona dla Ciebie źródłem satysfakcji i spełnienia osobistego!